Khám phá sắc màu văn hóa Tết ba miền từ Bắc vào Nam

Tết Nguyên Đán, hay còn gọi là Tết cổ truyền, là dịp lễ quan trọng nhất trong văn hóa của người dân Việt Nam, đánh dấu sự chuyển giao giữa năm cũ và năm mới. Mỗi miền đất nước từ Bắc - Trung - Nam đều có những phong tục, tập quán và nét văn hóa độc đáo riêng trong cách đón Tết, tạo nên bức tranh đa dạng và phong phú về Tết ba miền. Mường Thanh Hospitality sẽ dẫn bạn vào hành trình khám phá chi tiết những nét đặc trưng trong ngày Tết tại mỗi vùng miền trong bài viết dưới đây.

Khám phá Tết Miền Bắc

Miền Bắc, với khí hậu se lạnh đặc trưng, mang đến không khí Tết ấm cúng và trang trọng. Hoa đào, với sắc hồng tươi thắm, trở thành biểu tượng không thể thiếu trong mỗi gia đình, tượng trưng cho sự may mắn và tài lộc. Theo truyền thuyết, hoa đào còn có khả năng xua đuổi ma quỷ, bảo vệ gia đình trong năm mới. 

1. Mâm cỗ Tết miền Bắc: trang trọng và cổ điển

Miền Bắc, với bề dày lịch sử và văn hóa, mang đến một mâm cỗ Tết đầy tính truyền thống. Mâm cỗ miền Bắc không chỉ là sự chuẩn bị đơn thuần mà còn thể hiện triết lý hài hòa âm dương và mong ước năm mới an khang.

Bánh chưng 

Bánh chưng vuông vắn, tượng trưng cho đất, là món ăn không thể thiếu trên mâm cỗ. Lá dong xanh ôm trọn lớp nếp trắng, nhân đậu xanh bùi bùi và thịt lợn đậm đà, tạo nên hương vị truyền thống khó quên.

Thịt đông 

Với khí hậu se lạnh, thịt đông trở thành món ăn đặc biệt trong ngày Tết. Món này thường được làm từ thịt chân giò, tai heo và mộc nhĩ, sau đó nấu chín, để nguội và đông lại tự nhiên. Miếng thịt đông trong veo, thơm mát mang ý nghĩa về sự trong lành, thanh khiết.

Dưa hành 

Dưa hành, món dưa muối truyền thống, có vị chua nhẹ và cay nồng, là điểm nhấn để cân bằng vị béo của các món thịt. Đây là món ăn không chỉ ngon mà còn giúp tiêu hóa tốt hơn sau những bữa ăn đầy đặn.

Canh măng 

Canh măng khô nấu giò heo là món canh quen thuộc trong ngày Tết. Từng lát măng khô được ngâm mềm, ninh cùng giò heo tạo nên hương vị thơm lừng, ấm áp như chính tình thân trong gia đình.

2. Mâm ngũ quả ngày tết miền Bắc

Ở miền Bắc, nơi mùa xuân thường se lạnh, mâm ngũ quả mang phong cách cổ điển và trang trọng, thể hiện rõ triết lý “Ngũ hành” trong văn hóa phương Đông: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.

• Cách bày trí: Chuối xanh luôn chiếm vị trí trung tâm, được dùng làm đế để nâng đỡ các loại quả khác như bưởi, quýt, cam, táo, và hồng đỏ. Chuối xanh biểu tượng cho sự che chở, đoàn kết, và sinh sôi, trong khi bưởi mang ý nghĩa trọn vẹn, sung túc. Những quả quýt và cam vàng tô điểm cho sự giàu có, may mắn.
• Sự tinh tế: Mâm ngũ quả miền Bắc thường giữ sự đối xứng, hài hòa về màu sắc. Mỗi loại quả đều được lựa chọn kỹ càng, không chỉ đảm bảo về thẩm mỹ mà còn phải tươi ngon, thơm dịu.
• Ý nghĩa: Với người miền Bắc, mỗi loại quả đều gửi gắm ước nguyện: chuối xanh cầu sự đùm bọc, bưởi mong sự an lành, cam tượng trưng cho thành công, hồng đỏ mang ý nghĩa may mắn, còn táo ngọt đại diện cho hạnh phúc và phồn thịnh.

3. Trang trí Tết Trí miền Bắc

Không gian Tết đậm chất truyền thống

Miền Bắc vào dịp Tết thường gắn liền với hình ảnh của những mái nhà cổ kính được trang hoàng bằng câu đối đỏ, tranh Đông Hồ, và đèn lồng truyền thống. Các gia đình ở đây ưu tiên trang trí bàn thờ tổ tiên với mâm ngũ quả được bày biện tinh tế, bên cạnh là bình hoa đào tượng trưng cho sự may mắn.

Hoa đào – Biểu tượng mùa xuân miền Bắc

Hoa đào là linh hồn của Tết miền Bắc, đặc biệt là tại Hà Nội, Lạng Sơn, hoặc vùng núi Tây Bắc. Sắc hồng tươi của hoa đào tượng trưng cho sự đâm chồi nảy lộc, may mắn và sự bình an. Người ta có thể chọn đào phai, đào bích hay đào rừng tùy theo sở thích, nhưng cây đào thường được đặt trang trọng ở phòng khách hoặc trước cổng nhà để đón tài lộc.

Lựa chọn trang trí khác

Ngoài hoa đào, nhiều gia đình miền Bắc còn bày thêm hoa cúc vàng, lay ơn đỏ và cây quất trĩu quả. Cây quất không chỉ đẹp về thẩm mỹ mà còn mang ý nghĩa về sự sum vầy, phát tài.

4. Phong tục đón Tết miền Bắc

Miền Bắc được xem là cái nôi của văn hóa Việt, vì vậy Tết ở đây đậm đà nét truyền thống, gắn liền với những phong tục cổ xưa. Người miền Bắc coi việc gói bánh chưng là một nét đẹp không thể thiếu trong Tết. Bánh chưng được gói vuông vức bằng lá dong, bên trong là nếp dẻo, đỗ xanh và thịt lợn ba chỉ. Hình ảnh cả gia đình quây quần bên nồi bánh chưng sôi lục bục trong đêm giao thừa tạo nên không khí ấm áp, gắn kết.

Ngày 23 tháng Chạp, các gia đình dâng lễ cúng ông Công, ông Táo, tiễn các Táo quân về trời báo cáo công việc trong năm. Lễ vật thường bao gồm cá chép, hương, hoa, trầu cau và các món ăn dân dã. Người miền Bắc yêu thích hoa đào, bởi sắc hồng đỏ của nó tượng trưng cho sự may mắn, thịnh vượng. Cành đào Nhật Tân được chọn lựa kỹ lưỡng, cắm trong bình gốm hoặc trưng bày ở giữa nhà.

Trong những ngày Tết, người dân miền Bắc thường đi lễ chùa, thăm hỏi họ hàng và bạn bè, trao nhau những lời chúc tốt đẹp. Trẻ em háo hức nhận lì xì, biểu trưng cho may mắn và sức khỏe trong năm mới. 

Khám phá Tết miền Trung

Miền Trung, với dải đất hẹp và khí hậu khắc nghiệt, nhưng người dân nơi đây luôn giữ gìn và phát huy những phong tục Tết đặc sắc. Hoa mai vàng rực rỡ thường được trưng bày trong nhà, biểu trưng cho sự giàu sang và phú quý. Theo truyền thuyết, hoa mai liên quan đến hình ảnh của một cô gái xinh đẹp, nết na và giàu tình yêu thương, mang lại may mắn cho gia đình. 

1. Mâm cỗ Tết miền Trung: Tinh tế và cầu kỳ

Miền Trung, vùng đất đầy nắng gió, nổi tiếng với sự cầu kỳ trong ẩm thực. Mâm cỗ Tết miền Trung không chỉ đẹp mắt mà còn mang đậm dấu ấn hoàng gia, phản ánh nét văn hóa lâu đời của vùng đất cố đô.

Bánh tét

Khác với bánh chưng miền Bắc, bánh tét miền Trung được gói thành hình trụ dài, tượng trưng cho sự gắn bó bền chặt. Nhân bánh có thể là đậu xanh, thịt lợn hoặc thậm chí là chuối ngọt, tạo nên sự phong phú về hương vị.

Nem chua và tré

Nem chua và tré là hai món ăn đặc trưng không thể thiếu. Vị chua nhẹ của nem hòa quyện cùng tré thơm nồng mùi riềng, tỏi, mang đến hương vị đặc biệt, thể hiện sự tinh tế của ẩm thực miền Trung.

Dưa món

Dưa món là sự kết hợp của các loại rau củ sấy khô như đu đủ, cà rốt, củ kiệu, ngâm trong nước mắm đường. Món ăn này không chỉ giúp bữa cơm thêm đậm đà mà còn mang màu sắc rực rỡ, gợi lên không khí xuân sang.

Món hầm và thịt luộc

Miền Trung thường chuẩn bị các món hầm từ giò heo, bò hoặc gà, ninh nhừ với các loại gia vị đặc trưng như quế, hồi. Thịt luộc chấm nước mắm ruốc cũng là món ăn không thể thiếu, gắn liền với bữa cơm gia đình đoàn tụ.

2. Mâm ngũ quả miền Trung

Miền Trung – dải đất hẹp với khí hậu khắc nghiệt – có phong tục bày mâm ngũ quả phong phú, đôi khi không quá câu nệ số lượng hay loại quả cụ thể. Điều này phản ánh tinh thần phóng khoáng nhưng đầy sáng tạo của người dân nơi đây.

• Các loại quả thường gặp: Dưa hấu đỏ được đặt ở vị trí trung tâm với ý nghĩa may mắn, thịnh vượng. Ngoài ra, người miền Trung còn sử dụng thanh long, chuối, mãng cầu, và sung – mỗi loại mang một ý nghĩa riêng biệt như sự đoàn viên, thịnh vượng và tài lộc.
• Điểm đặc biệt: Miền Trung không quá chú trọng đến quy tắc “ngũ hành” như miền Bắc, thay vào đó họ tập trung vào sự đầy đặn, đủ đầy của mâm quả. Các loại trái cây được chọn lựa dựa trên sự tươi ngon, màu sắc bắt mắt, và quan niệm dân gian.
• Phong cách bày trí: Người miền Trung thường không quá cầu kỳ nhưng vẫn đảm bảo sự hài hòa giữa các loại quả. Họ luôn cố gắng tạo nên một tổng thể rực rỡ, mang lại cảm giác ấm áp và lạc quan cho gia đình trong dịp năm mới.

3. Trang trí Tết miền Trung

Không gian Tết giàu bản sắc văn hóa

Tết miền Trung thường mang vẻ đẹp trang nhã, gọn gàng và ấm áp. Người dân nơi đây rất coi trọng bàn thờ tổ tiên, thường bày biện thêm nến, lư đồng được đánh bóng kỹ lưỡng, và mâm cỗ cúng đầy đủ. Những chiếc đèn lồng Hội An cũng là điểm nhấn, tạo nên không gian đậm chất cổ điển, thanh tịnh.

Hoa mai vàng – Biểu tượng Tết miền Trung

Nếu hoa đào là biểu tượng của miền Bắc, thì miền Trung và miền Nam không thể thiếu hoa mai vàng. Sắc mai rực rỡ tượng trưng cho sự giàu sang, phú quý và niềm hy vọng vào một năm mới khởi sắc. Đặc biệt, những cây mai cổ thụ, thế uốn lượn mềm mại thường được các gia đình ưa chuộng, vừa để trang trí vừa thể hiện sự đẳng cấp.

Các loài hoa khác tô điểm ngày Tết

Ngoài mai vàng, miền Trung còn chuộng hoa vạn thọ để trang trí sân vườn hoặc cửa nhà. Vạn thọ không chỉ đẹp mà còn thể hiện lòng hiếu thảo và sự kính nhớ tổ tiên. Ngoài ra, hoa đồng tiền, cúc đại đóa và các loại hoa dại rực rỡ màu sắc cũng được sử dụng để tô điểm cho không gian ngày xuân.

4. Phong tục đón tết tại miền Trung

Miền Trung, nơi hứng chịu khí hậu khắc nghiệt, nhưng phong tục đón Tết vẫn mang đậm chất mộc mạc, chân tình, thể hiện tinh thần vững vàng của người dân nơi đây.  Người miền Trung thường bắt đầu chuẩn bị Tết từ rất sớm, khoảng 20 tháng Chạp, với việc dọn dẹp, trang hoàng nhà cửa và chuẩn bị các món ăn truyền thống. 

Người miền Trung thường làm bánh tét thay vì bánh chưng. Bánh tét cũng được gói bằng lá chuối nhưng có hình trụ dài, bên trong là nhân đỗ xanh hoặc nhân ngọt từ dừa, chuối. Ngoài ra, dưa món – món ăn từ củ cải, cà rốt, đu đủ phơi khô ngâm mắm – là một phần không thể thiếu trong mâm cơm ngày Tết.

Lễ cúng đất là nghi thức đặc trưng của miền Trung, được tổ chức vào ngày cuối năm để tạ ơn đất đai đã che chở gia đình và cầu mong sự bình an, may mắn trong năm mới. Những phiên chợ Tết miền Trung là nơi giao thoa văn hóa và sắc màu của vùng quê. Tại đây, người dân bày bán đủ loại hàng hóa từ thực phẩm, quần áo đến hoa tươi, cây cảnh, tạo nên không khí rộn ràng đặc trưng của mùa xuân. Người miền Trung thường dựng cây nêu trước sân nhà, treo các vật phẩm như lá bùa, đèn lồng để xua đuổi tà ma, đón phúc lộc vào nhà.

Đêm Giao thừa, cả gia đình sum họp, cùng nhau đón chào năm mới. Sáng mùng Một, họ đi lễ chùa, cầu bình an, sau đó thăm hỏi người thân, bạn bè và tham gia các lễ hội truyền thống của địa phương.

Khám phá Tết miền Nam

Miền Nam, với khí hậu ấm áp, mang đến không khí Tết sôi động và phóng khoáng. Hoa mai vàng là biểu tượng đặc trưng, được trưng bày trong mỗi gia đình, tượng trưng cho sự thịnh vượng và may mắn. Theo truyền thuyết, hoa mai liên quan đến hình ảnh của một cô gái xinh đẹp, nết na và giàu tình yêu thương, mang lại may mắn cho gia đình.

1. Mâm cỗ Tết miền Nam: Phóng khoáng

Người miền Nam vốn nổi tiếng với lối sống phóng khoáng, vui tươi, và điều đó được thể hiện rõ trong mâm cỗ Tết. Các món ăn ở đây đơn giản nhưng đầy đủ, gắn bó với cuộc sống sông nước.

Bánh tét

Tương tự miền Trung, bánh tét miền Nam có nhân mặn như thịt mỡ, đậu xanh, và cả nhân ngọt như chuối. Bánh được cắt thành từng khoanh tròn đẹp mắt, mang ý nghĩa sung túc, viên mãn.

Thịt kho hột vịt

Món thịt kho hột vịt là biểu tượng của sự đoàn tụ. Miếng thịt ba chỉ mềm thơm, hột vịt béo ngậy, hòa quyện trong nước kho vàng sóng sánh, ngọt mặn hài hòa, tạo nên hương vị khó quên.

Canh khổ qua nhồi thịt

Canh khổ qua nhồi thịt không chỉ là món ăn mà còn là lời cầu chúc cho những điều khổ cực qua đi, nhường chỗ cho một năm mới tốt lành. Vị đắng nhẹ của khổ qua hòa quyện với thịt bằm ngọt thanh, tạo nên món ăn độc đáo.

Tôm khô củ kiệu

Món tôm khô củ kiệu là đặc sản miền Nam, được bày biện đẹp mắt trên bàn tiệc Tết. Vị mặn của tôm khô hòa quyện với củ kiệu chua ngọt tạo nên sự kết hợp hoàn hảo.

2. Mâm ngũ quả miền Nam

Khác biệt hoàn toàn với hai miền còn lại, mâm ngũ quả của người miền Nam được bài trí theo lối sáng tạo, mang đậm tính biểu tượng và quan niệm riêng. Những người con đất phương Nam luôn khéo léo lồng ghép ý nghĩa trong từng loại quả, tạo nên một mâm ngũ quả độc đáo.

• Ý nghĩa "Cầu vừa đủ xài sung": Mâm ngũ quả miền Nam thường bao gồm mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài và sung. Mỗi loại quả không chỉ mang ý nghĩa phong thủy mà còn tạo nên một lời cầu chúc ngắn gọn nhưng đầy đủ: cầu tài lộc, thịnh vượng, và hạnh phúc.
• Kiêng kỵ: Người miền Nam không bày chuối trên mâm ngũ quả vì từ “chuối” phát âm giống “chúi”, mang ý nghĩa không may mắn. Đồng thời, quả cam và quýt cũng ít được sử dụng bởi quan niệm "quýt làm cam chịu" - không muốn mang đến điều không may.
• Sự sáng tạo: Dưa hấu được chọn thêm để đặt hai bên mâm ngũ quả, với bề mặt thường được khắc chữ hoặc hình rồng phượng rất nghệ thuật, cầu mong năm mới an khang, thịnh vượng.

3. Trang trí Tết miền Nam

Không gian Tết hiện đại nhưng vẫn giữ nét truyền thống

Người miền Nam thường trang trí nhà cửa với phong cách tươi mới, đầy màu sắc nhưng vẫn giữ lại những giá trị truyền thống. Cây nêu là hình ảnh quen thuộc trong ngày Tết ở nhiều gia đình miền Nam, được dựng trước sân để xua đuổi tà ma và đón thần tài vào nhà.

Hoa mai – Linh hồn của Tết miền Nam

Không chỉ phổ biến ở miền Trung, hoa mai còn là loài hoa đặc trưng không thể thiếu ở miền Nam. Cây mai với những nụ hoa vàng óng ánh biểu trưng cho tài lộc và sự phú quý. Người miền Nam tin rằng, nếu hoa mai nở đúng ngày mồng Một, cả năm gia đình sẽ gặp nhiều may mắn, thịnh vượng.

Hoa cúc mâm xôi và những lựa chọn khác

Bên cạnh mai vàng, cúc mâm xôi được xem là một lựa chọn phổ biến trong dịp Tết. Loại hoa này thường được bày ở cửa nhà hoặc trước sân để mang đến không gian ấm cúng, thân thiện. Các loại hoa khác như lan hồ điệp, vạn thọ, hoặc cây tắc cũng là điểm nhấn trong trang trí ngày Tết ở miền Nam.

4. Phong tục đón tết miền Nam

Người miền Nam nổi tiếng với sự phóng khoáng và lạc quan, nên phong tục đón Tết ở đây cũng mang đậm tinh thần vui tươi, giản dị nhưng ấm áp. Người miền Nam coi trọng việc sum họp gia đình trong những ngày Tết. Họ thường chuẩn bị Tết từ sớm, dọn dẹp nhà cửa, trang trí cây mai, làm mứt và các món ăn truyền thống. Bánh tét miền Nam được biến tấu với nhân đa dạng như đậu đỏ, chuối, dừa. Món thịt kho hột vịt là linh hồn của bữa cơm Tết, tượng trưng cho sự đoàn tụ, sung túc. Người miền Nam nấu canh khổ qua với hy vọng những khó khăn trong năm cũ sẽ qua đi, đón nhận năm mới bình an, hạnh phúc.
Hoa mai vàng rực rỡ, biểu tượng của sự giàu sang, thường được người miền Nam lựa chọn để trưng bày trong nhà. Ngoài ra, những cây tài lộc nhỏ nhắn được trang trí bằng bao lì xì đỏ cũng mang đến không khí vui vẻ. Đêm giao thừa, các gia đình quây quần bên nhau, đón giao thừa bằng cách bày mâm cỗ cúng ngoài trời và trong nhà. Sáng mùng Một, mọi người đi chùa cầu an, sau đó thăm hỏi họ hàng, bạn bè, trao nhau những lời chúc tốt đẹp và lì xì cho trẻ em, mong một năm mới an lành, hạnh phúc, sức khỏe và may mắn.

Tết Nguyên Đán là thời điểm mà ba miền Bắc, Trung, Nam cùng hòa chung không khí rộn ràng, đậm đà bản sắc dân tộc. Dù có những khác biệt trong cách đón Tết, từ mâm cỗ, mâm ngũ quả, đến phong tục, nhưng cốt lõi vẫn là sự gắn kết gia đình, lòng thành kính với tổ tiên và ước nguyện một năm mới an khang thịnh vượng. Hành trình khám phá Tết ba miền không chỉ là trải nghiệm về văn hóa mà còn là cơ hội để mỗi người trân trọng hơn giá trị truyền thống, niềm tự hào dân tộc. Qua những khác biệt và tương đồng ấy, Tết Nguyên Đán trở thành sợi dây vô hình gắn kết người Việt trên khắp mọi miền đất nước. Và dù bạn đang ở đâu, hãy tận hưởng những khoảnh khắc đặc biệt này với gia đình, hòa mình vào dòng chảy văn hóa, và đón chào năm mới với tất cả niềm hy vọng và sự lạc quan. Tết không chỉ là dịp để sum vầy mà còn là thời điểm để yêu thương và sẻ chia.

MƯỜNG THANH HOSPITALITY

• Hotline: 1900 1833
• Fanpage: https://www.facebook.com/fan.muongthanh/
• Website: https://muongthanh.com/
• Booking: https://booking.muongthanh.com/
• Nhà Mường: https://nhamuong.com